اولین جایی که یک کودک مسئولیت‌پذیری را می‌آموزد در خانه و کانون خانواده است. هر انسانی اولین جایی که مسئولیت می‌پذیرد در خانه است و به عنوان فرزند خانواده نقش ایفا میکند. هر فرزندی در خانه خود وظایف و مسئولیت‌هایی دارد که باید به آن‌ها عمل کند و به خوبی آن‌ها را پیاده‌سازی کند. این نقش در آینده به یک نقش مهم در جامعه که یک محیط بسیار وسیع‌تر است، تبدیل می‌شود و هرکس در جامعه خود نقش مشخصی دارد. خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی کوچک به فرزند می‌آموزد که چگونه باید رفتار کند و مسئولیت‌پذیر باشد. خانواده با یاد دادن مهارت‌های تربیتی و دادن مسئولیت به کودکان خود، زمینه جامعه‌پذیری و مسئولیت‌پذیری را در آن‌ها تقویت می‌کنند.
والدین دلسوز و با فکر، کسانی هستند که با قرار دادن کودکان خود در شرایط مناسب و دادن مسئولیت‌های خوب و ارزشمند به کودکان خود، محیط را برای رشد کودک فراهم می‌کنند و به او اجازه می‌دهند تا مسئولیت‌پذیری، جامعه‌پذیری و صبر را بی‌آموزد.
والدین خوب باید در صورت رخ دادن اشتباه از سوی کودک او را ببخشند و با او صحبت کنند تا ببینند چرا کودک این خطا را کرده تا بتوانند آموزش‌های لازم را به کودک بدهند تا این کار دوباره تکرار نشود.
مشارکت کودک در کارهای خانه چه فوایدی دارد؟
برای حضور در اجتماع و یاد گرفتن یک سری مهارت‌های فردی و اجتماعی، کودک باید در خانه، یعنی اولین محیط اجتماعی زندگی خود، این مهارت‌ها را بیاموزد. باید یاد بگیرد در کنار حقوقی که دارد، مسئولیتی نیز دارند که باید تلاش کند تا به بهترین شکل آن را به سر انجام برساند.کودکان با مشارکت در بازی های مشارکتی می توانند مسئولیت پذیری را یاد گرفته و در امور دیگه نیز بکار برند.
کودک در این میان می‌تواند تواناییها و استعداد‌های خود را کشف کند و در مدرسه و جامعه حضور بهتری پیدا کند و با هم‌سالان خود ارتباط بهتری برقرار کند.
زمانی که کودک کار را درست انجام می‌دهد و از سمت شما تشویق می‌شود، این کار عزت نفس و اعتماد به نفس او را بالا می‌برد و به کمک میکند در دفعات بعدی تلاش کند تا مسئولیت خود را به بهترین شکل ممکن انجام دهد.
آبیاری گیاهان، تا کردن لباس‌ها یا کنار گذاشتن اسباب‌بازی‌ها چیز‌های ساده‌ای هستند که می‌توانند نظم و انضباط را در کودکان ایجاد کنند تا کودکان ببینند که کار در خانه چقدر می‌تواند ارزشمند باشد.
اگرچه مزیت عاطفی تمیز کردن کمد ممکن است آشکار نباشد، اما درگیر شدن در کارهای خانه مزایای خود را دارد. که در ادامه به چندین مورد از فواید کمشارکت کودک در کارهای خانه را بازگو می‌کنیم:
رشد کلی
کارهای خانه، که اغلب به عنوان روتین نادیده گرفته می‌شوند، افراد را از نظر ذهنی و جسمی درگیر میکند. این کارها شامل مهارت‌هایی هستند که نیاز به عملکرد اجرایی دارند. این مهارت‌ها زیربنای برنامه‌ریزی و رسیدن به اهداف، نشان دادن پیروی از دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای حتی در صورت قطع شدن و متمرکز ماندن علی‌رغم حواس‌پرتی است. در کل، این کارها به رشد و تکامل کلی کودکان از یکپارچگی حسی گرفته تا هماهنگی حرکتی تا رشد زبانی و عاطفی کمک میکند.
مهارت‌های حرکتی
تکالیف خانگی می‌تواند به رشد ماهیچه‌های حرکتی ظریف و درشت کودکان به طریق مختلف کمک کند، مانند در دست گرفتن جارو در مقابل نگه داشتن چاقو یا حمل قابلمه برنج در مقابل حمل قاشق. این کارها به آن‌ها کمک میکند تا درک درستی از اندازه و تخمین داشته باشند، مانند یک کاسه پهن‌تر برای پر کردن سوپ و یک ظرف کم عمق برای برنج لازم است. در نهایت، این مسأله به آن‌ها کمک میکند انتقادی و خلاقانه فکر کنند.
مستقل شدن
کمک کردن در خانه، حتی در فعالیت‌هایی مانند چیدن میز با قاشق، باعث می‌شود کودکان به عنوان عضوی از خانواده احساس مسئولیت کنند و در عین حال کمک میکند خانه در حالت سازمان‌یافته بماند. همچنین عادت به پاکیزگی رادر آن‌ها القا میکند و آن‌ها را در حالی که بزرگسالان در اطراف نیستند، در انجام مسئولانه چند کار مستقل میکند
کار تیمی
اخلاق‌کاری و کارتیمی نباید فقط در مدارس آموزش داده شود. به اشتراک گذاشتن وظایف با اعضای خانواده یا کار با یکدیگر در خانه با والدین و خواهر و برادر نیز می‌تواند ایده کارگروهی و تقسیم مسئولیت‌ها را به کودک القا کند. از لحاظ عاطفی، این فعالیت‌ها به فرد کمک میکند تا در کنار احساس مسئولیت، صبر را نیز بی‌آموزد. انجام کارهای خانه به کودکان کمک میکند تا بفهمند که کارهای انجام‌شده به تلاش و زمان نیاز دارد و از آن‌ها انتظار صبر و شکیبایی می‌رود.
نکات مهم در مورد مشارکت کودکان در کارهای خانه
• مسئولیت باید مناسب کودک باشد
مسئولیت‌هایی که قرار به کودک خود بدهید، باید بر اساس سن و توانمندی‌های جسمی و روحی او باشد. زمانی که صحبت از مشارکت می‌شود، باید در نظر داشته باشید که کودک مانند هر انسان دیگری حق اشتباه دارد و ترس از اشتباه نباید باعث جلوگیری از کمک کودک در کارهای خانه شود.
در مقابل، باید مسئولیت‌هایی که به فرزندان محول می‌شود، مناسب سن و توانایی آن‌ها باشد تا بی‌مورد شکست نخورند و از خود نا‌امید نشوند. برای مثال، شما نباید از یک کودک کوچک توقع دشته باشید تا بتواند ظرف‌ها را بر سر سفره شام بچیند چون ممکن است ظروف بشکند.
• استعداد‌های فرزند خود را بشناسید
برای اینکه مسئولیت و کاری را بر گردن کودک خود بی‌اندازید، باید حتماً ابتدا تواناییها و استعداد‌های او را بشناسید و بدانید به چه کاری بیشتر علاقه دارد. به عنوان مثال اگر قرار است فرزند شما در تمیز کردن خانه به شما کمک کند، ببینید که آیا واقعاً استعداد دارد یا ترجیح می‌دهد در کنار شما آشپزی کردن را یاد بگیرد.
• مسئولیت‌ها را بر اساس جنسیت کودک به او بدهید
این جمله خیلی قطعی نیست و نباید صفروصدی به آن نگاه کرد، اما در کل تصور می‌شود که دختران در کارهای منزل و پسران در امور اجتماعی بهتر نقش ایفا خواهند کرد.
• علاقه فرزندتان را در نظر بگیرید
به کودک خود مسئولیت‌هایی بدهید که از انجام دادن آن لذت ببرد تا به کار در خانه علاقه‌مند شود. اگر کودک از سر اجبار کاری را انجام دهد که به آن علاقه دارد و یا در ان استعداد ندارد و یا مناسب سنش نیست، ممکن است به مرور دیگر در کارهای خانه مشارکت نکند و پرخاشگر شود.
شاید این سؤال برایتان پیش بی‌آید که در صورتی که کودک علاقه‌ای به انجام وظایف ضروری و اولیه خود نداشته باشد باید چه کار کرد؟
برخی از والدین در این شرایط به کودک خود به هر دلیلی مانند مرتب نکردن اتاق پرخاش می‌کنند، اما باید بدانید که این راه اصلاً راه مناسبی برای آموختن این مسئولیت به کودکتان نیست. در این شرایط شما باید از تشویق استفاده کنید تا کودک بداند اگر این کار را انجام دهد، پاداشی برای او در نظر گرفته شده است. مطمئن باشید به مرور این روش جواب می‌دهد و کودک شما وظایف اولیه و ضروری خود را به صورت کامل انجام می‌دهد.
• بگذارید کودک شما خلاقیت به خرج بدهد
یکی از بهترین راه را برای تشویق کودکان برای مشارکت در کارهای خانه، این است که کار‌هایی را به خود محول کنید که بتواند در آن خلاقیت به خرج بدهد و آن را به نمایش بگذارد. مشارکت در کارهای خانه که بر اساس استعداد‌ها و مهارت‌های کودک است، به او کمک میکند تا خلاقیت خود را شکوفا کند و خود را بهتر بشناسد؛ این امر باعث می‌شود هوش هیجانی کودک به مرور زمان افزایش پیدا کند.
• با آن‌ها در انجام کارها همکاری کنید
شما با مشارکت در کارهای خانه همراه با فرزند خود نه تنها می‌توانید طریقه درست انجام آن کار را به او بی‌آموزید، بلکه می‌توانید وقت بیشتری را با فرزند خود بگذرانید تا ارتباط بیشتری با هم پیدا کنید و به او نزدیک‌تر شوید. شما می‌توانید یک الگوی خوب در کارهای خانه برای فرزند خود باشید.
• سرزنش نکنید
یکی از اشتباهات رایجی که هنگام مشارکت کودک در کارهای خانه اتفاق می‌افتد، سرزنش شدن کودک توسط والدین است. شما نباید در صورت عدم انجام درست کارها کودک خود را سرزنش کنید و انرژی منفی به او انتقال بدهید؛ زیرا این کار می‌تواند در روحیه او تأثیر منفی بگذارد و میل مشارکت در کارهای خانه را برای بار‌های بعدی در او سرکوب کند و از بین ببرد.
در نهایت، مشارکت کودک در کارهای خانه امر بسیار مهمی است که در رشد و نمو اخلاقی و جسمی کودک تأثیر بسیار زیادی دارد و می‌تواند به او در کسب مهارت‌های گوناگون کمک کند.
این مهارت‌ها فقط محدود به خانه نشده و کودک را برای ورود به اجتماع اماده میکند. از مزایا مشارکت کودک در کارهای خانه می‌توان به یادگیری کار تیمی، مستقل شدن و با رفتن اعتماد به نفس اشاره کرد که هرکدام فاکتور‌های مهمی در رشد کودک به شمار می‌آیند.
زمانی که کودک به شما در کارهای خانه کمک میکند، نباید او را سرزنش کنید و به او انرژی منفی انتقال دهید. اگر به کودک خود مسئولیت‌هایی را واگذار کنید که توان و علاقه لازم برای انجام را دارد، مطمئن باشید کار خود را به خوبی انجام می‌دهد و به پایان می‌رساند.
سعی کنید در انجام کارهای خانه همراه فرزند خود باشید تا او نیز با کار کردن در کنار شما لذت ببرد و تجربه‌های گوناگون و زیبایی کسب کند. یادتان باشد که این مشارکت می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در روحیه، افکار، تواناییها و قدرت کار گروهی کودک داشته باشد.
