علت کم بودن اسپرم در مردان و راه درمان آن
یکی از مشکلاتی که خیلی از آقایون باهاش دست و پنجه نرم می‌کنن، کاهش تعداد اسپرم یا همون الیگواسپرمیه. این موضوع می‌تونه دلایل مختلفی داشته باشه؛ از بیماری‌ها گرفته تا عادت‌های روزمره و سبک زندگی. مثلاً بعضی بیماری‌ها مثل واریکوسل یا عفونت‌های جنسی ممکنه باعث کاهش تولید اسپرم بشن. از طرف دیگه، چیزای مثل استرس زیاد، رژیم غذایی بد یا حتی استفاده زیاد از سونا و لباس‌های تنگ هم می‌تونن تاثیرگذار باشن.
علت کم بودن اسپرم در مردان و راه درمان آن
خوشبختانه راه‌های درمانی مختلفی هست که بسته به علت مشکل، میشه انجام داد؛ از تغییر سبک زندگی و اصلاح عادات گرفته تا درمان‌های پزشکی و جراحی. تو این مطلب قراره بیشتر درباره علل و راهکارهای بهبود کمبود اسپرم صحبت کنیم تا اگر شما یا کسی که می‌شناسید با این موضوع مواجه شد، بتونه بهتر کمک کنه.
کاهش تعداد اسپرم یعنی چی؟
الیگواسپرمی یعنی تعداد اسپرم‌هایی که توی مایع منی در هر بار انزال وجود داره، کمتر از حد نرمال باشه. آزمایش‌ها نشون می‌دن که اگر تعداد اسپرم‌ها کمتر از ۱۵ میلیون در هر میلی‌لیتر باشه، یعنی کمتر از حد طبیعی هست. وقتی تعداد اسپرم کم باشه، احتمال اینکه یکی از اون‌ها بتونه تخمک همسرتون رو بارور کنه و در نهایت باعث بارداری بشه، کمتر میشه. البته این به این معنی نیست که حتماً بارداری اتفاق نمی‌افته؛ خیلی از آقایونی که تعداد اسپرم کمی دارن، باز هم می‌تونن بچه‌دار بشن. خوشبختانه روش‌های درمانی مختلفی وجود داره که می‌تونه به افزایش تعداد اسپرم کمک کنه و شانس بارداری رو بیشتر کنه.
کاهش تعداد اسپرم علائم خاصی داره؟
بیشتر وقت‌ها، اصلی‌ترین نشونه‌ی کاهش تعداد اسپرم اینه که زوجین نمی‌تونن بچه‌دار بشن و ممکنه هیچ علامت واضح دیگه‌ای هم نباشه. اما بعضی وقت‌ها مشکلات زمینه‌ای مثل ناهنجاری‌های کروموزومی، مشکلات هورمونی، بزرگ شدن وریدهای بیضه (واریکوسل) یا مسدود شدن مسیر عبور اسپرم ممکنه علائم خاصی ایجاد کنه. این علائم می‌تونن شامل موارد زیر باشن:
- مشکلات جنسی مثل کاهش میل جنسی یا مشکل در حفظ نعوظ (اختلال نعوظ)
- درد، تورم یا وجود توده‌ای در ناحیه بیضه
- کاهش موی صورت یا بدن و یا علائم مربوط به اختلالات هورمونی یا کروموزومی
اگر چنین علائمی داشتید، به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم انجام بشه.
علل کاهش تعداد اسپرم در مردان
کاهش تعداد اسپرم در مردان به دلایل مختلفی ایجاد میشه که عملکرد صحیح بیضه‌ها و سیستم هورمونی نقش مهمی در آن داره. بیضه‌ها اسپرم را تولید میکنند و این فرایند توسط هورمون‌هایی که از مغز (هیپوتالاموس و هیپوفیز) ترشح میشوند کنترل می‌شود. هر اختلالی در این مسیر می‌تواند روی کیفیت و کمیت اسپرم تأثیر بگذارد. علل کاهش تعداد اسپرم در مردان:
واریکوسل: گشاد شدن رگ‌های بیضه که می‌تواند باعث افزایش دمای بیضه و کاهش تولید اسپرم شود. این مشکل یکی از شایع‌ترین دلایل برگشت‌پذیر ناباروری مردان است.
عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها مانند التهاب بیضه یا اپیدیدیم و بیماری‌های مقاربتی (مثلاً سوزاک یا اچ‌آی‌وی) می‌توانند مسیر عبور اسپرم را مسدود کرده و تولید اسپرم را کاهش دهند.
مشکلات انزال: مانند انزال عقب‌گرد که در آن منی به جای خروج از آلت تناسلی به داخل مثانه وارد می‌شود. بیماری‌هایی مثل دیابت، آسیب نخاعی یا جراحی‌های ناحیه پروستات می‌توانند عامل این مشکل باشند.
بیضه‌های نزول نکرده: در برخی مردان، بیضه‌ها در دوران جنینی به کیسه بیضه نزول نمی‌کنند که این موضوع می‌تواند باعث کاهش تعداد اسپرم شود.
اختلالات هورمونی: مشکلات در تولید هورمون‌های هیپوتالاموس، هیپوفیز یا بیضه‌ها و نیز اختلال در هورمون‌های تیروئید و فوق کلیوی می‌تواند تولید اسپرم را کاهش دهد.
انسداد در لوله‌های انتقال اسپرم: انسداد ناشی از جراحی، عفونت یا بیماری‌های ارثی مانند فیبروز کیستیک است و مانع انتقال اسپرم میشه.
تماس با مواد شیمیایی و فلزات سنگین: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض سموم صنعتی، آفت‌کش‌ها، حلال‌ها، سرب و فلزات سنگین می‌تواند تعداد اسپرم را کاهش دهد.
مصرف داروهای خاص: داروهای شیمی‌درمانی، استروئیدهای آنابولیک، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد قارچ ممکن است تولید اسپرم را مختل کنند.
گرمای بیش از حد بیضه‌ها: استفاده مکرر از سونا، جکوزی، پوشیدن لباس‌های تنگ، نشستن طولانی یا کار با لپ‌تاپ روی پا می‌تواند دمای بیضه را افزایش داده و تولید اسپرم را کاهش دهد.
اشعه: تابش با دوز بالا ممکن است تولید اسپرم را برای سال‌ها مختل کرده یا حتی به صورت دائمی کاهش دهد.
سایر عوامل: اختلالات ژنتیکی مثل سندرم کلاین فلتر، بیماری‌های مزمن مانند سلیاک، آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم، تومورها، جراحی‌هایی مثل وازکتومی، مصرف مواد مخدر، الکل و چاقی هم می‌توانند از دلایل دیگر کاهش تعداد اسپرم باشند.
این موارد باعث میشه که کیفیت و کمیت اسپرم کاهش یابد. تشخیص و درمان به موقع در بسیاری از موارد به بهبود شرایط کمک میکند.
عوامل خطرساز که باعث کاهش تعداد اسپرم میشوند
چند مورد از عوامل خطر مهم که باعث کاهش تعداد اسپرم و مشکلات باروری در مردان میشوند، عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
- استفاده از برخی مواد مخدر
- اضافه وزن و چاقی
- افسردگی شدید یا استرس بالا
- ابتلا به برخی عفونت‌ها در گذشته یا حال
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سموم
- گرم شدن زیاد بیضه‌ها
- ضربه یا آسیب به بیضه‌ها
- داشتن اختلالات باروری مادرزادی یا سابقه خانوادگی مشکلات باروری
- بیماری‌های مزمن و تومورها
- درمان‌های سرطان مانند پرتودرمانی
- مصرف برخی داروهای خاص
- انجام وازکتومی یا جراحی‌های وسیع در ناحیه شکم و لگن
- سابقه بیضه نزول نکرده
شناخت این عوامل و کنترل آن‌ها به جلوگیری از کاهش تعداد اسپرم و حفظ سلامت باروری کمک میکند.
تشخیص الیگواسپرمی چگونه انجام می‌شود؟
برای تشخیص کم بودن تعداد اسپرم، پزشک ابتدا سابقه پزشکی و علائم فرد را بررسی میکند و معاینات لازم را انجام می‌دهد. اگر مشکوک به کاهش اسپرم باشد، آزمایش‌هایی مثل:
- اسپرموگرام (آنالیز مایع منی برای بررسی تعداد و کیفیت اسپرم)
- آزمایش ادرار برای تشخیص انزال عقب‌گرد (رتروگراد)
- سونوگرافی برای بررسی ساختار بیضه‌ها و مجاری تناسلی
- اندازه‌گیری هورمون‌ها
این آزمایش‌ها به پزشک کمک میکنند تا دلیل کم بودن اسپرم مشخص شود؛ مثل مشکلات هورمونی، عفونت‌ها، بیماری‌ها یا مصرف داروهای خاص.
درمان کم بودن اسپرم مردان
در واقع درمانش به این بستگی داره که مشکل از کجاست. بعضی وقتا با تغییر سبک زندگی مثل کم کردن وزن، ترک سیگار، دوری از الکل و کنار گذاشتن کارهای مضر، میشه تعداد اسپرم رو بهتر کرد. البته بعضی داروها هم ممکنه تعداد اسپرم رو کم کنن، ولی داروهایی مثل آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای عفونت‌های مقاربتی استفاده میشه، می‌تونن تو درمان این مشکل کمک کنن.
اگه مشکل از نظر فیزیکی مثل واریکوسل باشه، جراحی یه راه حل خوبه. قبل از هر کاری حتما باید با دکتر مشورت کنی تا بهترین راه درمانی مناسب خودت رو پیدا کنی. اگه می‌خوای بچه‌دار بشی و تعداد یا کیفیت اسپرم پایین باشه، روش‌های کمک باروری مثل میکرواینجکشن هست که توش اسپرم رو مستقیم وارد تخمک می‌کنن تا باروری انجام بشه.
عوارض کم بودن اسپرم
وقتی اسپرم کم باشه، ممکنه بچه‌دار شدن سخت بشه و این موضوع کلی استرس و نگرانی ایجاد کنه. مشکلاتی مانند:
- نیاز به جراحی یا درمان‌های خاص برای رفع علت اصلی
- استفاده از روش‌های کمک باروری که هم هزینه‌برن و هم زمان‌بر مثل IVF
- استرس ناشی از ناتوانی تو بچه‌دار شدن
چطوری از کم شدن اسپرم جلوگیری کنیم؟
برای اینکه سلامت باروریت رو حفظ کنی و اسپرم‌هات کم نشه، بهتره این کارا رو انجام ندی:
- سیگار نکش
- الکل کمتر مصرف کن یا کلاً قطعش کن
- مواد مخدر رو کنار بذار
- درباره داروهایی که ممکنه اسپرم رو تحت تاثیر بذارن با دکتر حرف بزن
- وزن‌تو تو حد سالم نگه دار
- زیاد تو محیط گرم نباش و از لباس‌های تنگ بپرهیز
- استرس‌تو کنترل کن
- دور سموم، آفت‌کش‌ها و فلزات سنگین باش
کی باید به دکتر مراجعه کنم؟
اگه یک ساله که رابطه جنسی منظمی داری و پیشگیری نمی‌کنید ولی بچه‌دار نشدی، بهتره بری دکتر. همینطور اگه این مشکلات رو داری زودتر برو:
- مشکل تو نعوظ یا انزال، یا کم شدن میل جنسی
- درد، تورم یا یه چیزی مثل توده تو بیضه‌هات
- سابقه مشکلات بیضه، پروستات یا مسائل جنسی
- عمل جراحی تو ناحیه کشاله ران، بیضه یا آلت
دکتر با این اطلاعات می‌تونه تشخیص بده مشکل چیه و بهترین درمان رو برات شروع کنه.
بررسی سه شاخص اصلی کیفیت اسپرم برای باروری مردان
وقتی می‌گیم «اسپرم ضعیف»، یعنی پارامترهای مهم اسپرم با حد نرمال فاصله دارن و این می‌تونه شانس لقاح رو کم کنه و باعث ناباروری بشه. برای ارزیابی کیفیت اسپرم، آزمایش آنالیز مایع منی انجام میشه که سه شاخص کلیدی زیر رو می‌سنجه:
تعداد اسپرم
تعداد اسپرم سالم در هر میلی‌لیتر مایع منی باید حداقل ۱۵ میلیون باشه (یک نمونه طبیعی معمولاً بیش از ۳۹ میلیون اسپرم داره). اگر تعداد اسپرم‌ها کمتر از ۱۵ میلیون در میلی‌لیتر باشه، بهش می‌گن الیگواسپرمی. اگه هیچ اسپرم در نمونه نباشه، این وضعیت آزواسپرمی نامیده میشه. کاهش تعداد اسپرم به‌طور قابل توجهی احتمال لقاح موفق رو پایین میاره.
تحرک اسپرم (sperm motility)
اسپرم باید فعال و به صورت پیش‌رونده حرکت کنه تا بتونه خودش رو به تخمک برسونه و بارور کنه. طبق استاندارد سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حداقل ۴۰ درصد اسپرم‌های نمونه باید متحرک باشن تا شرایط نرمال باشه. تحرک پایین، به ویژه وقتی با تعداد کم اسپرم همراه باشه، از شایع‌ترین دلایل ناباروری مردان محسوب میشه. همچنین نوع حرکت اسپرم هم مهمه؛ حرکت پیش‌رونده (که به جلو حرکت می‌کنه) و حرکت غیرپیش‌رونده (که حرکت محدود یا بدون جهت مشخص داره).
مورفولوژی یا شکل اسپرم (morphology)
شکل ظاهری اسپرم نقش مهمی تو توانایی بارور کردن تخمک داره. اسپرم سالم سر بیضی‌شکل و دمی بلند و باریک داره که بهش کمک می‌کنه حرکت کنه. اگه درصد زیادی از اسپرم‌ها شکل غیرطبیعی داشته باشن، ممکنه لقاح صورت نگیره. عوامل مثل مصرف مواد مخدر، تب شدید، عفونت‌ها، واریکوسل و برخی اختلالات مادرزادی می‌تونن باعث بدشکلی اسپرم بشن.
علل ناباروری در مردان
اسپرم‌ها توانایی محدودی در ترمیم DNA دارند و برخی آسیب‌ها ممکن است بعد از لقاح توسط تخمک ترمیم شوند، اما آسیب‌های شدید می‌توانند مانع تشکیل جنین یا باعث سقط زودهنگام شوند. پس وقتی DNA اسپرم آسیب ببینه (مثلاً به خاطر عفونت، گرما، مواد سمی، واریکوسل، سیگار، مواد مخدر و...)، این آسیب قابل ترمیم نیست و می‌تونه باعث مشکل در باروری بشه. آسیب‌های جزئی ممکنه هنگام لقاح توسط تخمک ترمیم بشن، ولی آسیب‌های شدید ممکنه باعث عدم تشکیل جنین یا سقط در مراحل اولیه بارداری بشن. شایع‌ترین دلایل ناباروری مردان مربوط به اختلالات کمیت و کیفیت اسپرم هستن:
- تعداد کم اسپرم (الیگواسپرمی)
- مشکلات حرکت و سرعت اسپرم (آستنوسپرمی)
- بدشکلی اسپرم‌ها (ترا‌تواسپرمی)
- غلظت زیاد مایع منی
- آزواسپرمی (عدم وجود اسپرم در مایع منی)
سخن پایانی علت کم بودن اسپرم در مردان
کم بودن تعداد اسپرم در مردان به مشکلات پزشکی، عوامل محیطی و سبک زندگی مرتبط است و تاثیر زیادی روی باروری و شانس بارداری دارد. اما نکته امیدوارکننده این است که بسیاری از این عوامل قابل تشخیص و درمان هستند. با تغییر سبک زندگی، مراجعه به پزشک و استفاده از درمان‌های مناسب، می‌توان کیفیت و کمیت اسپرم را بهبود داد و شانس باروری را افزایش داد. اگر درباره علت کم بودن اسپرم یا راه‌های درمانش سوال دارید یا می‌خواهید وضعیت خودتان را بهتر بشناسید، مشاوران حرفه‌ای سایت دایه به شما راهنمایی میکنند تا بهترین تصمیم‌ها را برای سلامت باروری خود بگیرید.
سوالات متداول درمان کم بودن اسپرم در مردان
علت اصلی کم بودن اسپرم در مردان چیست؟
کاهش تعداد اسپرم (الیگواسپرمی) می‌تواند ناشی از مشکلات هورمونی، ژنتیکی، انسداد مجاری منی، بیماری‌های مزمن، مصرف داروهای خاص، یا سبک زندگی ناسالم باشد.
آیا وراثت می‌تواند باعث کاهش اسپرم شود؟
بله. برخی اختلالات ژنتیکی مثل سندرم کلاین‌فلتر یا حذف بخشی از کروموزوم Y می‌تواند تولید اسپرم را کاهش دهد.
رابطه بین کمبود اسپرم و بیماری‌های مقاربتی چیست؟
بیماری‌هایی مانند کلامیدیا یا سوزاک می‌توانند باعث التهاب و انسداد مجاری منی شوند و تعداد اسپرم را کم کنند.
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
دیدگاه ها