برخی اوقات شرایطی پیش می‌آید که شما باردار نیستید، اما به هر دلیلی علائم بارداری مانند حالت تهوع، تغییرات خلق و خو و لکه بینی در شما ظاهر می‌شود؛ حتی زمانی که تست بارداری انجام می‌دهید و جواب آن منفی می‌شود، باز هم به دلیل وجود علائم، به درستی پاسخ آزمایش شک دارید.

مصرف برخی داروها مانند قرص دوفاستون می‌تواند باعث بروز علائمی مشابه با علائم بارداری شود، که البته در همه افراد اتفاق نمی‌افتد و لزوما نمی‌توان در تمام شرایط بروز این علائم را به مصرف قرص دوفاستون ربط داد.
قرص دوفاستون چیست؟
قرص دوفاستون با نام تجاری Duphaston، برای جبران فقدان و یا کمبود پروژسترون در بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد و به طور کلی از این قرص برای درمان مشکلات هورمونی زنان استفاده می‌شود.
تعادل هورمونی در بدن یک فاکتور بسبیار مهم است که بر هم خوردن آن می‌تواند بر تمام ارگان‌های بدن، به خصوص دستگاه تولید مثلی فرد، تأثیر زیادی بگذارد.
زمانی که سطح یک یا چند هورمون به صورت همزمان بالا یا پایین برود، هوموستازی و تعادل بدن برهم می‌خورد و می‌تواند به بدن آسیب وارد کند. اختلالات هورمونی می‌تواند منجر به بروز اختلالات قاعدگی، ناباروری و طیف وسیعی از مشکلات دیگر شود.
از قرص دوفاستون می‌توان برای تنظیم چرخه قاعدگی، قاعدگی دردناک، PMS، خونریزی‌های غیر طبیعی رحم، درمان ناباروری و پیشگیری از سقط جنین استفاده کرد. بر خلاف برخی دارو‌های دیگر که خاصیت استروژنی یا آندروژنی دارند و باعث مهار تخمک‌گذاری می‌شوند، دوفاستون این گونه نیست و نه تنها اختلال ایجاد نمی‌کند، بلکه اختلالات مرتبط را درمان می‌کند.
اطلاعات دارویی
قرص دوفاستون، قرص ده میلی‌گرمی حاوی دیدروژسترون است، که حاوی ترکیباتی مشتق شده از هورمون پروژسترون است.
پروژسترون یکی از انواع هورمون‌های جنسی است که توسط تخمدان در دوره قاعدگی تولید می‌شود. استروژن هورمون دیگری است که در دوران قاعدگی ترشح می‌شود. این هورمون موجب ضخیم شدگی آندومتر شده، و رحم را برای بارداری احتمالی آماده می‌کند.
پس از استروژن، پروژسترون ترشح می‌شود؛ که به دنبال این ترشحات رشد اندومتر در صورت رخ ندادن لقاح متوقف شده و از ضخیم شدگی بیشتر آندومتر جلوگیری می‌شود. در ادامه کاهش اثر این دو هورمون، اندومتر از هم می‌پاشد و قاعدگی رخ می‌دهد؛ و اگر لقاح رخ دهد این دو هورمون به بقای جنین تازه تشکیل شده کمک کرده و شرایط را برای رشد آن فراهم می‌کنند.
دیدروژسترون موجود در قرص دوفاستون برخلاف پروژسترون طبیعی- که توسط دستگاه گوارش به خوبی جذب نمی‌شود- به راحتی جذب شده و می‌تواند به شکل قرص و در غلظت نسبتاً کم مصرف شود و در ادامه چرخه قاعدگی را تنظیم و کنترل کند.
دیدروژسترون با هورمون‌های دیگر مانند استروژن تداخل نداشته و در اثرات مفید این هورمون مانند جلوگیری از پوکی استخوان و تنظیم کلسترول اختلال ایجاد نمی‌کند.
بسته به بدن هرکس، شرایطی که در آن قرار دارد، دلیلی که قرص را مصرف می‌کند و از همه مهمتر تجویز پزشک، مقدار مصرفی و زمان مصرف متفاوت خواهد بود؛ اما به طور کلی بهتر است یک یا دو بار در طول روز با یک لیوان آب و یا همراه با غذا مصرف شود.
حتماً به اینکه توجه کنید که اگر از برنامه زمانبندی شده خود برای مصرف قرص جامانددی به هیچ وجه در نوبت بعدی دو قرص برای جبران دفعات قبلی که فراموش کرده‌اید مصرف کنید، همزمان استفاده نکنید.
کاربرد قرص دوفاستون
همانطور که گفته شد، در شرایطی که در چرخه هورمون پروژسترون اختلالال ایجاد می‌شود و فرد با فقدان و یا کمبود شدید این هورمون مواجه می‌شود، زنان می‌توانند از این قرص برای کنترل مشکلات قاعدگی خود مانند تنظیم چرخه قاعدگی، PMS یا سندرم پیش از قاعدگی، قاعدگی دردناک، اندومتریوز استفاده کنند.
کنترل مشکلات قاعدگی
چرخه قاعدگی یکی از مهم‌ترین فرایند‌ها در بدن زنان است، که تولید مثل و حتی عملکرد ارگان‌های دیگر به هورمون‌های کنترل‌کننده این چرخه بستگی دارد. از جمله هورمون‌های گفته شده، پروژسترون و استروژن هستند، که اگر هر کدام از این هورمون‌ها به مقادیر صحیحی ترشح نشوند، چرخه قاعدگی مختل می‌شود.
اختلال در چرخه قاعدگی می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند خونریزی غیر طبیعی رحمی در طی چرخه قاعدگی شود. چون مصرف قرص دوفاستون موجب اعتدال سطح هورمون‌ها در میزان طبیعی می‌شود، چرخه قاعدگی را منظم می‌کند.
ناباروری
یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های این قرص، آماده کردن دیواره رحم برای بارداری است و به همین دلیل به درمان بسیاری از انواع عارضه‌های ناباروری کمک می‌کند و می‌توان از آن برای جلوگیری از سقط جنین مکرر استفاده کرد.
امروزه روش‌های جدیدی برای درمان ناباوری وجود دارد، که استفاده از قرص دوفاستون یکی از این روش‌ها در فرایند باروری‌های کمکی است. در این روش از دوفاستون به عنوان حمایت‌کننده در از مرحله لانه‌گزینی در چرخه‌های لقاح آزمایشگاهی یا IVF استفاده می‌شود. در ادامه مصرف این قرص محیطی مناسب با شرایط مساعد در رحم مادر برای لانه گزینی جنین ایجاد می‌شود.
درمان جایگزینی هورمون
از ترکیب این قرص با استروژن به عنوان درمان جایگزینی هورمون برای زنان مبتلا به عوارض ناشی از یائسگی استفاده می‌شود. از این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• غییر خلق و خو
• سردرد
• بی خوابی و اختلالات خواب
• تعریق شبانه
• گرگرفتگی
• خشکی و ناراحتی واژن
• خستگی
• کاهش میل جنسی
• نازک شدن مو یا تغییر در بافت مو
• درد مفاصل
• افزایش وزن
• مشکلات حافظه و تمرکز
درمان اندومتریوز
اندومتریوز به معنای رشد بافت آندومتر رحم در خارج از رحم است، که می‌تواند تأثیر جدی بر سلامت زنان داشته باشد؛ با توقف رشد در این عارضه، علائم اندومتریوز مانند درد و خونریزی کاهش پیدا می‌کند.
درست است که قرص دوفاستون اثر مهاری برای اثرات مفید هورمون استروژن ندارد، اما می‌تواند با اثر تحریکی هورمون استروژن بر آندومتر و احتمال ابتلا به سرطان آندومتر مقابله کند.
تنظیم هورمون‌های زنانه
قرص دوفاستون به عنوان درمانی برای تقویت خصوصیات زنانه مانند رشد سینه‌ها و کاهش تولید تستوسترون استفاده می‌شود.
عوارض جانبی قرص دوفاستون
شاید خیلی کم پیش بی‌آید که دارویی همراه با اثرات خوب و مفید، عوارض جانبی برای بدن به همراه نداشته باشد. قرص دوفاستون همانند بسیاری از دارو‌های دیگر دارای عوارض جانبی متعددی است که برخی از این عوارض به دلیل شباهت به علائم بارداری ممکن است زنان را به اشتباه بی‌اندازد. در ادامه به شایع‌ترین عوارض جانبی این قرص اشاره می‌کنیم:
• حالت تهوع
• تغییر خلق و خوی
• افسردگی
• لکه بینی
• تغییر در اشتها
• درد شکم
• اسهال و استفراغ
• سرگیجه
• کهیر، خارش و جوش در صورت و بدن
• سرفه
• سردرد
• خواب آلودگی
اگر به هر دلیلی پس از مصرف قرص دوفاستون دچار علائم زیر شدید، حتماً مصرف آن را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید:
• اختلالات قاعدگی
• خونریزی واژینال
• معده درد
• درد سینه
قبل از مصرف این قرص در درجه اول باید به حساسیت‌های دارویی خود آگاه باشید و آن ها را با پزشک خود در میان بگذارید تا در صورت تداخل با قرص دوفاستون پزشک رویه درمانی شمارا تغییر دهد تا خطری سلامتی شما را تهدید نکند.
انجام تست بارداری پس از مصرف قرص دوفاستون
زمانی که می‌خواهید از بیبی‌چک برای انجام تست بارداری استفاده کنید و در صورتی که قرص دوفاستون مصرف می‌کنید، باید حتماً قبل از گرفتن تست یک روز کامل از آخرین مصرف قرص دوفاستون شما گذشته باشد.
اگر از آزمایش خون برای انجام تست بارداری استفاده می‌کنید، باید ۱۰ الی ۲۰ روز از اخرین مصرف قرص دوفاستون شما گذشته باشد.
شرایط منع مصرف قرص دوفاستون
درست است که داروی دوفاستون مزایای بسیار زیادی دارد، اما در شرایط زیر از آن استفاده نکنید و حتماً قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
• افرادی که از خونریزی غیر طبیعی واژینال رنج می‌برند و دلیل آن را نمی‌دانند
• زنان مبتلا به سرطان سینه یا رحم
• ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های کبدی، زخم معده و پورفیری
• بروز حساسیت به دیدروژسترون و یا دیگر قرص‌های دوفاستون
• اختلالات ترومبوتیک
• سابقه ترومبوز یا سکته مغزی
• کارسینوم اعضای تناسلی یا پستان
همانطور که اشاره کردیم، افسردگی می‌تواند یکی از عوارض جانبی مصرف این قرص باشد، پس اگر به افسردگی مبتلا هستید، از این قرص حتماً با در نظر گرفتن نظر پزشک استفاده کنید چون ممکن افسردگی شما را حاد‌تر و بدتر بکند.
اگر پس از مصرف این قرص تغییرات خلق و خو در شما بسیار زیاد شد، حتماً مصرف دارو را قطع کرده و با پزشک خود مشورت کنید.
در دوران باردرای و شیردهی مصرف این قرص فقط و فقط با تجویز پزشک امکان‌پذیر است، چراکه ممکن است از طریق جفت و شیر به نوزاد منتقل شود و اثراتی به دنبال داشته باشد.
همچنین، چون اطلاعات کاملی در ارتباط با عوارض این قرص در کودکان و نوجوانان در دسترس نیست، مصرف آن برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است.
چه دارو‌هایی ممکن است با قرص دوفاستون تداخل داشته باشند؟
• فنوباربیتال
• کاربامازپین
• فنی‌توئین
• نویراپین
• ریفامپین
• ریتوناویر
• الکل
البته این لیست لزوماً تمام دارو‌ها را در بر نمی‌گیرد و حتماً باید تمامی حساسیت‌های دارویی و دارو‌های مصرفی خود را با پزشک خود در میان بگذارید.
شرایط نگهداری دارو
قرص دوفاستون همانند تمامی قرص‌ها، نیازمند پروتوکل خاصی برای مصرف و نگه‌داری است:
• باید از دسترس کودکان دور باشد
• باید از مصرف قرص‌ پس از تاریخ انقضای درج شده بر روی بسته، پرهیز شود
• نباید دارو از طریق زباله خانگی و یا فاضلاب دفع شود
• این قرص باید در محیطی خشک و سرد با دمای زیر ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری شود