به طور کلی، واکسن برای ایجاد ایمنی در برابر چندین بیماری مسری که می‌تواند برای کودک خطر آفرین باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. احتمال اینکه بدن نسبت به این واکسن‌ها واکنش جدی نشان دهد، بسیار کم و نادر است ولی در برخی افراد ممکن است رخ دهد.

در این روش، به جای اینکه بدن به صورت طبیعی با بیماری مواجه شود و در برابر آن آنتی بادی تولید کند، به صورت مصنوعی این ایمنی سازی انجام می‌شود و بدن نسبت به بیماری مقاوم می‌شود.

همانطور که گفته شد، بیشتر واکسن‌ها از ویروس ضعیف شده یا کشته شده برای ایمن سازی استفاده می‌کنند. بدن نسبت به ورود این ارگانیسم‌ها به بدن واکنش نشان می‌دهد تا در صورتی که فرد در آینده با این بیماری مواجه شد، در برابر آن ایمن باشد.

چرا واکسیناسیون انجام می‌شود؟

بسیاری از واکسن‌ها به صورت تزریقی استفاده می‌شوند، البته تعداد کمی مانند فلج اطفال به صورت خوراکی و از طریق دهان نیز استفاده می‍‌گردند.
واکسن‌ها روش‌های استفاده متفاوتی دارند، یا به صورت دوره‌ای چندین بار به مصرف می‌رسند و یا یکبار تزریق میشوند و برای همیشه بدن را برای مواجه با آن بیماری آماده می‌کنند. مصرف دوره‌ای می‌تواند به صورت یک دوره چند ماهه یا چند ساله باشد.
البته مصرف واکسن لزوما همیشه زمان مشخصی ندارد و برخی افراد مجبورند بسته به محل زندگی و مسافرتی که می‌روند، واکسن خاصی را تزریق کنند.

باید تمامی واکسن‌هایی در دوران کودکی مصرف می‌شود، در دفترچه‌ای ثبت شود تا در صورت نیاز پزشک به تمامی سوابق شما دسترسی داشته باشد.
واکسیناسیون کودکان
واکسیناسیون برای کودکان امری بسیار جدی و حیاتی است چرا که کودک در دوره اول زندگی اش با بیماری‌های زیادی مواجه می‌شود که نیاز است در برابر آن‌ها ایمن باشد.
نوزاد به صورت طبیعی یک سری از آنتی‌بادی‌ها را از طریق جفت از مادر خود دریافت می‌کند و این آنتی‌بادی‌ها پس از 6 ماهه اول زندگی نوزاد از بین می‌رود و در بدن اون ماندگار نیست.
نوزادانی که به صورت زودرس، زودتر از موعد مقرر به دنیا می‌آیند، باید به صورت مرتب واکسینه شوند، چرا‌که در صورت ابتلا به عفونت‌های گوناگون، سلامتی آن‌ها به صورت جدی تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
برنامه واکسیناسیون کودکان

هر واکسن به چه دلیلی تزریق می‌شود؟
تمامی واکسن‌ها برای ایمن‌سازی در برابر بیماری یا بیماری‌های خاصی تزریق می‌شود که در ادامه به چند مورد بیماری‌ای که واکسن‌های اجباری دوران کودکی در برابر آن‌ها ایمن‌سازی می‌کنند، اشاره می‌کنیم:
۱. واکسن B. C. G ß بیماری سل
۲. واکسن سه‌گانه ß دیفتری، سیاه سرفه، کزاز
۳. واکسن دوگانه ویژه بزرگسالان ß دیفتری، کزاز
۴. واکسن پولیو خوراکی یا تزریقی OPV & IPV ß فلج اطفال
۵. واکسن سرخک ß سرخک
۶. واکسن توکسوئید کزاز ß کزاز
۷. واکسن هپاتیت ب ß هپاتیت ب
نوزادان نارس یا زودرس طبق جدول گفته شده واکسیناسیون می‌شوند و باید زیر نظر پزشک قرار بگیرند تا خطری سلامتیشان را تهدید نکند.
در صورت وجود سرماخوردگی و سوء تغذیه مانعی بر سر کار واکسن ایجاد نمی‌شود و ایمن‌سازی طبق روال خودش انجام خواهد شد. در زمانی که کودک سوء تغذیه دارد حتماً باید به موقع واکسیناسیون صورت بگیرد.
نکاتی در خصوص مصرف واکسن‌ها
• در صورتی که کودک در دوران کودکی ایمن‌سازی نشده و واکسن ها را به موقع مصرف ننموده است، به جز واکسن سیاه سرفه می‌تواند بقیه واکسن‌ها را در بزرگسالی مصرف نماید.
• در صورتی که کودک به بیماری‌های ایمنی – چه اولیه و چه اکتسابی- مانند سرطان خود مبتلا باشد، استفاده از واکسن‌هایی که پایه ان‌ها ویروس زنده ضعیف شده است منع مصرفی دارد. از این واکسن‌ها می‌توان به فلج اطفال و MMR و واکسن BCG اشاره کرد.
• در خصوص واکسن‌هایی که به صورت دوره‌ای مصرف می‌شوند، اگر فواصل زمانی رعایت نشوند، نیازی نیست تا واکسیناسیون مجددا ‌زا اول دوره انجام شود و با در نظر گرفتن مقدار دوز‌های مصرفی قبلی، دوره ادامه پیدا خواهد کرد. از این دست واکسن‌ها می‌توان به واکسن‌های چند نوبتی، مثل فلج اطفال، سه‌گانه و هپاتیت ب اشاره کرد.
• اگر پس از تزریق واکسن سه‌گانه، کودک دچار تب شدید ۴۰ درجه و یا تشنج بشود باید مصرف این واکسن متوقف شده و در دوره‌های بعدی از واکسن دوگانه استفاده شود تا آسیب جدی به بدن کودک وارد نشود.
• اگر به هر علتی در سن زیر ۷ سال واکسن دوگانه به جای سه‌گانه مصرف شود، لازم است جمعا سه نوبت تکرار شود و سه‌گانه اولی به جای یک نوبت محسوب خواهد شد. فاصله بین نوبت سوم واکسن سه‌گانه و یادآوری سه‌گانه نبایستی از ۶ ماه کمتر باشد و پس از پایان ۶ سالگی تلقیح واکسن سه‌گانه مجاز نیست و در صورت لزوم باید به جای آن از واکسن دوگانه ویژه بزرگسالان استفاده نموده.
• در صورتی‌که واکسن‌هایی که حامل ویروس زنده هستند، بطور همزمان مورد استفاده قرار نگیرند، باید بین آن‌ها حداقل یکماه فاصله باشد.
• واکسن فلج اطفال تزریقی باید در افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی هستند، مطابق دستورالعمل کارخانه سازنده تلقیح شود.
• در صورتی که کودک پس از مصرف واکسن فلج اطفال خوراکی ( به صورت قطره) استفراغ داشت، جای نگرانی نیست و نیازی نیست تا کودک مجدداً دارو را مصرف نماید.
• تزریق همزمان واکسن سرخک و B. C. G اشکالی نداشته و باید در دو محل جداگانه انجام گردد.
• اگر واکسن دوره دوم سرخک سر موعد خودش، یعنی ۱۵ ماهگی مصرف نشود باید در اولین فرصت مورد استفاده قرار بگیرد.
• در صورتی که کودکی در بدو تولد نوبت اول واکسن هپاتیت خود را دریافت نکرده باشد، باید نوبت اول آن را همراه سه‌گانه اول، نوبت دوم را همراه سه‌گانه دوم و نوبت سوم را همراه سرخک دریافت کند. در صورت تأخیر شیرخواران تا سه ماهگی، می‌توان همزمان با سه‌گانه دوم دوز اول، همزمان با سه‌گانه سوم دوز دوم، همزمان با سرخک دوز سوم، واکسن هپاتیت ب را تجویز نمود. توجه به این نکته ضروری است که در هر صورت فواصل تزریق واکسن‌های هپاتیت نباید کمتر از یک‌ماه باشد.
• در صورتیکه نوزاد از مادر HBsAg مثبت بدنیا آمده باشد بایستی تزریق همزمان ایمونوگلوبولین اختصاصی هپاتیت B با واکسن هپاتیت B در دو عضله جداگانه در اسرع وقت و ترجیحا درظرف ۱۲ ساعت پس از تولد انجام گیرد. در صورت عدم دسترسی به ایمونوگلوبولین اختصاصی، تزریق واکسن هپاتیت ب به تنهایی نیزدر ساعات اولیه پس از تولد حدود ۷۵ در صد تا ۹۵ در صد ایمنی ایجاد می‌کند.
• در صورتیکه یک از زوجین HBsAg مثبت باشد زوج دیگر و فرزندان آن، باید بر علیه بیماری هپاتیت ب واکسینه شوند.
• در افراد مبتلا به هموفیلی واکسن هپاتیت باید به صورت زیر جلدی تزریق گردد.
• تست B. C. G اگر در دو هفته اول نوزادی تزریق شود، نیاز به انجام تست توبرکولین نیست ولی اگر بعد از ۱۶ روزگی اولین تزریق انجام شود، باید تست توبرکولین انجام شود و در صورت منفی بودن واکسن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• بهتر است ۴ ماه پس از تزریق واکسن B. C. G تست توبرکولین مجدد انجام شود و اگر مثبت بود، دیگر نیازی به تکرار واکسیناسیون نمی‌باشد. و بعد از آن در دوره‌های ۵-۳ سال تست انجام شود و در صورتیکه منفی بود واکسن‌زده شود.

• واکسن سه‌گانه در جلوی ران و یا باسن تزریق می‌شود و تا مدتی محل فوق سفت و دردناک است. ممکن است ۲۴ ساعت تب و درد ایجاد کند که بهتر است از کمپرس نیم گرم استفاده شود و استفاده از حمام مشکلی ندارد.
عوارض واکسیناسیون
واکسن همانند هر داروی دیگری دارای عوارض جانبی خاص خود است. از اثرات جانبی این واکسن‌ها در کودکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مقدار کمی تورم در اطراف محل تزریق
• تب ملایم
• در صورت بروز واکنش‌های آلرژیک حتماً با پزشک در میان گذاشته شود.
• در واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه، احتمال بروز تورم، قرمزی، تب و از دست دادن اشتها در دو روز بعد از دریافت واکسن وجود دارد.
• در واکسن فلج اطفال، احتمال بروز درد و قرمزی در محل تزریق واکسن، در موارد نادر ایجاد حساسیت و آلرژی وجود دارد.
• در واکسن سرخک، سرخجه، اوریون، احتمال تحریک پوستی، تب خفیف، درد مفاصل، التهاب گردن و غدد بزاقی وجود دارد.
• در واکسن هپاتیت بی، احتمال بروز درد کوتاه مدت و بیقراری کودک وجود دارد.
اگر فرزند شما دچار عوارض جانبی به صورت خفیف شد جای نگرانی نیست، زیرا فواید این واکسن‌ها بسیار بیشتر از مضرات آن‌هاست و اگر کودک به تنهایی، با بیماریی‌هایی که در برابر آن‌ها ایمن‌سازی می‌شود، مواجه شود، صدمات بیشتری به او وارد خواهد شد. پس حتما تمامی تمامی واکسن‌ها را به فرزند کوچک خود موقع تزریق کنید تا مشکلی برای کوچولو زیبا شما به وجود نیاید.